Samobójstwa dzieci i młodzieży – problem wymagający szybkiej interwencji

W styczniu 2023 Fundacja GrowSpace opublikowała raport na temat prób samobójczych i samobójstw wśród dzieci i młodzieży. Liczby są przerażające. W 2022 odnotowano 2031 prób samobójczych dzieci i młodzieży. Jest to wzrost o 150 procent. Najmłodsze dziecko miało 7 lat!

W skrócie:

• Raport Fundacji GrowSpace jasno wskazuje, że problem zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży jest ogromy, o czym świadczą liczby prób samobójczych i samobójstw.
• W 2022 roku odebrało sobie życie 150 poniżej 18 roku życia, a samych prób samobójczych było 2031.
• Psychoedukacja od najmłodszych lat powinna stać się elementem profilaktyki chorób psychicznych, a co za tym idzie prób samobójczych.
• Mikołaj Gliński psycholog z Centrum CBT o profilaktyce chorób psychicznych dzieci i młodzieży.

Za liczbami stoją tragedie

Przeglądając statystyki dotyczące samobójstw dzieci i młodzieży od razu rodzą się pytanie dlaczego do tego doszło? Kto zawinił? Kto w porę nie zauważył problemu danego dziecko? Jak ogromne musiało być cierpienie, skoro młody człowiek zdecydował się na ostateczność?

Według raportu, komendy policji jako najczęstsze przyczyny typowały problemy rodzinne, mobbing w środowisku szkolnym oraz zaburzenia psychiczne. Jednak każda z tych liczb to osobna tragedia. Dziecka i rodziny. Najmłodsze dzieci, które próbowały odebrać sobie życie miały między 7 a 12 lat.

Od ponad dwóch lat obserwowany jest wzrost problemów zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Dzieci i młodzież w czasie pandemii dostały rykoszetem obostrzeń, na ich zdrowiu psychicznym odbiły się niekorzystnie: zdalna nauka, zaburzenia więzi z rówieśnikami, niepewność i strach o najbliższych członków rodziny.

Problemy wzrosły natomiast dostęp do opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej wciąż jest zbył mały. W tej chwili istnieje ogromna potrzeba rozwoju wsparcia psychologicznego dla dzieci i młodzieży a także profilaktyki chorób i zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży.

Profilaktyka chorób psychicznych i zaburzeń dzieci i młodzieży kluczowa 

Eksperci Centrum CBT na co dzień spotykają się z problemami zdrowia psychicznego. Zadaliśmy im kilka pytań. Na pytania odpowiada Mikołaj Goliński psycholog z Centrum CBT.

Liczby prób samobójczych i samobójstw przerażają. W tej chwili profilaktyka staje się niezmiernie ważna, co robić, aby zapobiec wzrostom tej niechlubnej statystyki?

Jakie pierwsze objawy powinny nas zaniepokoić w zachowaniu dziecka? Kiedy zgłosić się do psychologa?

Mikołaj Goliński: Jako rodzice czy opiekunowi prawni znacie Państwo swoje dzieci najlepiej, kiedy obserwujecie zmianę w zachowaniu swojego syna czy córki, coś, co sprawiało wcześniej przyjemność już nie daje satysfakcji, uprzednio aktywne towarzysko obecnie nie chce lub unika kontaktów z rówieśnikami, zaczęło znajdywać wymówki, aby nie iść do szkoły lub na zajęcia dodatkowe. Innymi słowy ogólnie zmiany, które budzą w nas jako rodzicach zaniepokojenie, powinny skłonić do  rozmowy z dzieckiem, być może to wystarczy, aby zrozumieć przeżywaną trudność, jeżeli jednak nie, wówczas warto skonsultować się ze specjalistą czy nasz niepokój jest uzasadniony, czy też może dane zachowane mieści się w procesie rozwojowym.

Pamiętaj: Nie lekceważ treści wyrażanych przez dziecko nt. myśli samobójczych czy śmierci lub też samouszkodzeń tj. nacięcia, nadmierne drapanie się do krwi czy rozdrapywanie ran. W takich sytuacjach jak najszybciej skonsultuj się z psychologiem lub psychiatrą.  

Jaka może być rola szkoły w profilaktyce zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży?   

Mikołaj Goliński: Nowe wytyczne dotyczące zatrudnienia w szkole psychologa i pedagoga specjalnego stanowią, że w szkołach i przedszkolach, w których liczba uczniów przekracza 50, zatrudnienie tych specjalistów jest obowiązkowe.

Zgodnie z nowymi wytycznymi, w każdej placówce psycholog jest dostępny dla uczniów. Jest to osoba, która powinna zapewnić uczniowi bezpieczną przestrzeń, w której będzie czuł się zaopiekowany i zrozumiany. Jednocześnie prowadzi lekcje z zakresu psychoedukacji, czy stara się interweniować, kiedy uczeń przeżywa trudności, czy to na terenie szkoły, czy w środowisku domowym.

Samobójstwo jest cierpieniem  dla rodziny i przyjaciół osoby, która targnęła się na życie. Jak w takich chwilach wspierać, co mówić, a czego nie mówić? 

Mikołaj Goliński: Ciężko jest o jednoznaczną odpowiedź, każda strata jest inna, każda rodzina jest inna jak i przeżywanie straty. Wsparciem w procesie przeżywania żałoby może być psycholog specjalizujący się w tym obszarze.  Warto wiedzieć jakie są etapy przeżywania żałoby, przytaczam tutaj tylko nazwy z uwagi na wielowymiarowy aspekt tematu żałoby:

I faza – szok – bezpośrednio po stracie – dominujące emocje: żal, złość, lęk;

II faza- tęsknota, żal;

III faza – zmiana w odpowiedzi na dezorganizację dotychczasowego życia;

IV –  reorganizacja nowej rzeczywistości;

V – akceptacja.

Jak pomóc po stracie?

• Nie staraj się rozweselić kogoś, nie zmuszaj do interakcji, zaakceptuj prośbę o bycie samemu, bądź dostępny i otwarty, czasami sama obecność jest wspierająca.
• Pamiętaj o sobie, żałoba, emocje towarzyszące są bardzo obciążające – nie jesteś robotem, może to być dla Ciebie za dużo.
• Wesprzyj daną osobę w wyrażeniu jej uczuć i emocji.
• Zaproponuj wsparcie specjalisty psychologa psychoterapeuty.