Strona wykorzystuje ciasteczka by świadczyć usługi na najwyższym poziomie Polityka prywatności
Rozumiem
Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) to jedno z najczęściej rozpoznawanych zaburzeń odżywiania. Jest przewlekłą chorobą psychiczną, która zazwyczaj rozpoczyna się w okresie dorastania i najczęściej dotyka dziewczęta i kobiety. Charakteryzuje je braku satysfakcji ze swojej sylwetki oraz zaburzający lęk przez przytyciem, który prowadzi do redukcji przyjmowanych pokarmów i znacznego spadku masy ciała z towarzyszącymi zaburzeniami somatycznymi. Z jej powodu cierpi ok. 1-4% populacji kobiet, jednak statystyki wskazują, że zapadalność na tę chorobę wzrasta w wielu krajach Europy. W okresie pandemii koronawirusa zanotowano na świecie znaczny wzrost ilości przyjęć do szpitali z powodu powikłań psychicznych i somatycznych jadłowstrętu psychicznego.
W przeciwieństwie do zdrowego, kontrolowanego procesu redukowania masy ciała, odchudzanie w jadłowstręcie psychicznym staje nadmiernie restrykcyjnym, niekontrolowanym procesem prowadzącym do wychudzenia, a czasami skrajnego wyniszczenia i nieprawidłowego funkcjonowania wielu narządów ciała. Anoreksja dość często staje się też przyczyną stanu zagrożenia życia, a nawet śmierci.
Wyleczenie z anoreksji jest możliwe. Konieczna jest profesjonalna pomoc zmierzająca do przywrócenia zdrowia, która związana jest z zaangażowaniem zespołu specjalistów.
W tym artykule przybliżymy temat jadłowstrętu psychicznego.
W skrócie:
Wygląd osoby chorej na anoreksję może przybierać różnorodną postać ― od nadmiernej szczupłości do skrajnego wyniszczenia z powikłaniami takimi jak w chorobie głodowej (obrzęki twarzy, brzucha, nóg lub innych części ciała, spowodowane niedoborem białka). Spadek masy ciała może postępować powoli lub być bardzo gwałtowny i przekraczać 1 kg na tydzień. Osoba chora stosuje ilościowe i jakościowe ograniczenia dietetyczne. Przyjmuje się, że graniczny, konieczny do rozpoznania typowej postaci choroby, niedobór masy ciała wynosi minimum 15%. Ciężkość zaburzenia można określić u osób dorosłych według następującej skali:
Osoby chore na anoreksję zazwyczaj nie mają poczucia choroby, a nawet intensywnie jej zaprzeczają. Nieprawidłowo oceniają swoją figurę, uważają, że nadal ich ciało jest zbyt grube, lub pewne części ciała są zbyt masywne (pośladki, biodra, uda, brzuch), wyznaczają sobie zbyt niską możliwą do zaakceptowania masę ciała, do której z uporem dążą.
Charakterystyczne objawy jadłowstrętu psychicznego to również silny lęk przed przytyciem i otyłością oraz poczucie winy, gdy osoba chora zmieni narzucony sobie sposób odżywiania. Reguły dietetyczne mogą przyjąć różny charakter w zakresie sposobu przyjmowania pokarmów oraz składników i pokarmów, które wolno jeść. W wyniku unikania coraz większej liczby produktów, sposób odżywiania tych osób staje się bardzo sztywny i stereotypowy, a to prowadzi do dużego ograniczenia funkcjonowania w życiu i poczucia lęku i winy wywołanego przyjmowaniem pokarmów. Osoba chora bardzo często (nawet wielokrotnie w ciągu dnia) chce się ważyć, często przegląda się w lustrze, może mierzyć obwód poszczególnych partii ciała. Chory odrzuca racjonalne argumenty dotyczące odżywiania organizmu i swojej niskiej wagi, tłumaczy swoje działania postrzeganiem siebie jako osoby „zbyt grubej” i nie mieszczącej się w kanonach piękna lansowanych w mediach czy jej środowisku.
Niektóre osoby stosują dodatkowe metody, które mają służyć pozbyciu się „zbędnych kalorii”, np. prowokują wymioty po posiłku, nadużywają środków przeczyszczających, stosują leki przyspieszające przemianę materii, leki odwadniające, itp. Chorzy na cukrzycę zmniejszają zalecane dawki insuliny. Wraz z postępem choroby i wyniszczenia obserwuje się zmiany w funkcjonowaniu osoby chorej: obniżenie nastroju, drażliwość, wycofanie z kontaktów z rówieśnikami, brak zainteresowania płcią przeciwną. U kobiet i nastolatek chorujących na anoreksję pojawiają się zaburzenia hormonalne z zakresu tzw. osi podwzgórze–przysadka–nadnercza i gonad, co u kobiet prowadzi do zatrzymania procesu miesiączkowania. U mężczyzn (którzy stanowią 5-10% chorujących) dochodzi do zaburzeń potencji i libido. Wyniszczenie prowadzi to do wielu innych zaburzeń somatycznych takich jak np.: obrzęki, zaniki mięśniowe, suchość i łuszczenie się skóry, wypadanie włosów, objawy kardiologiczne: obniżenie ciśnienia krwi, niższe tętno oraz nefrologiczne.
Powrót do zdrowia w jadłowstręcie psychicznym jest procesem długotrwałym, a choroba dość często ma przewlekły przebieg. Jak wykazują badania mniej niż 1/5 chorych zdrowieje w ciągu jednego roku, 1/3 w ciągu dwóch lat. W kolejnych latach odsetek ten wzrasta do 50―75%. W przypadku pacjentów wymagający leczenia w szpitalu (skrajnie wyniszczonych) powrót do zdrowia następuje nawet po 7 latach! Dla około 10% przypadków choroba niestety kończy się zgonem.
Jadłowstręt psychiczny jest chorobą, której przyczyny są bardzo złożone. W chwili obecnej zidentyfikowano blisko 30 czynników ryzyka jej wystąpienia. Stwierdzono też, że żaden z tych czynników nie jest niezbędny ani samodzielnie wystarczający, aby rozwinęła się choroba. Wśród czynników predysponujących wymienia się czynniki indywidualne (biologiczne i psychologiczne), rodzinne i społeczno-kulturowe. Wpływ czynników dziedzicznych szacuje się na 60―75%.
Rodzina jest środowiskiem, w którym kształtowane są zwyczaje żywieniowe (wspólne bądź nie spożywanie posiłków, zdrowy bądź niezdrowy sposób odżywiania, przekonania dotyczące jedzenia, stosunek do własnego ciała).
Problemy związane z zaburzonym odżywianiem dziecka stają się stresem dla całej rodziny. Obwinianie kogokolwiek, obciążanie odpowiedzialnością za chorobę jest bezowocne, a często jest przyczyną pozbawiania siły do walki z chorobą, która jest wspólnym celem dla rodziny i pacjenta.
Nastolatki, które są predysponowane do wystąpienia jadłowstrętu, zazwyczaj w dzieciństwie były nadmiernie uległe, perfekcyjne, a jednocześnie prezentowały niską samoocenę. W okresie dojrzewania są one zbyt mało asertywne i mają trudności w uzyskiwaniu własnej odrębności i samodzielności.
Wydaje się, że obserwowany w ciągu ostatnich dekad wzrost zachorowalności na jadłowstręt psychiczny może związany z czynnikami kulturowymi wyrażającymi się promowaniem przez środki masowego przekazu zbyt szczupłej sylwetki (np. reklamowanie produktów przez bardzo szczupłe modelki), reklamy dotyczące środków służących odchudzaniu.
Czynnikami, które wyzwalają chorobę, mogą być różnorodne czynniki stresowe, np. negatywne uwagi otoczenia na temat wyglądu dziecka. Takim czynnikiem może być również stres związany z procesem dojrzewania. W okresie adolescencji często występuje biologicznie uwarunkowany przyrost masy ciała i jednocześnie, wzrost zainteresowania wyglądem zewnętrznym i lansowanym przez media wzorcem szczupłej, zdrowej sylwetki. Te dwa czynniki mogą prowadzić u dziewcząt, ale również coraz częściej u chłopców, do poczucia nieatrakcyjności i prób kontroli masy ciała, a tym samym sprzyjać zaburzeniom odżywiania.
Identyfikacja nastolatków ze zwiększonym ryzykiem zaburzeń odżywiania może pomóc we wdrożeniu wczesnego postępowania profilaktycznego i terapeutycznego, co z kolei może zapobiec wystąpieniu i rozwinięciu się choroby.
Leczenie anoreksji zawsze powinno być kompleksowe, wymaga zaangażowania i współpracy wielu profesjonalistów. W każdym przypadku konieczna jest opieka lekarska oraz psychoterapia. Rodzaj psychoterapii zależny jest od indywidualnych potrzeb i problemów pacjenta, jednak zwykle w przypadku chorych w wieku młodzieżowym zalecana jest psychoterapia rodzinna.
Poprzez poznanie rodziny, zrozumienie wielopokoleniowej dynamiki, uporządkowanie struktury, usprawnienie komunikacji przywraca się rodzinie zdolność rozwiązywania konfliktów, zaspakajania potrzeb wszystkich członków rodziny, lepsze komunikowanie się czyli zdolność do rozwoju.
Dodatkowo zalecana jest również terapia indywidualna i/lub grupowa. Oddziaływania terapeutyczne skupiają się na zmianie rozpoznanych czynników podtrzymujących chorobę. Ostatecznym celem terapii jest nauka umiejętności nazywania i okazywania swoich uczuć i potrzeb.
W zależności od stanu pacjenta, występujących u niego powikłań, dodatkowych zaburzeń psychicznych oraz motywacji do leczenia i wsparcia otoczenia zaleca się leczenie ambulatoryjne lub szpitalne. Zazwyczaj w szpitalu leczeni są pacjenci z powikłaniami, które mogą być groźne dla życia, z dodatkowymi problemami psychicznymi (np. z depresją i tendencjami samobójczymi).
Kluczowym elementem leczenia jest konieczność przywrócenia prawidłowej masy ciała związane jest ze stopniowym zwiększaniem kaloryczności pokarmów aż do tzw. diety odżywczej. W praktyce oznacza to, że osoba chora musi jeść częściej i więcej niż jej zdrowi rówieśnicy. Na początku leczenia wskazany jest spoczynkowy tryb życia, co oznacza zwolnienie z zajęć sportowych, tanecznych i wychowania fizycznego.
Zdarza się, że pacjenci muszą otrzymują leki, które mają wyrównywać występujące niedobory żywieniowe, np. witaminy, żelazo, potas, preparaty wapnia lub leki przeciwdepresyjne.
Jak w każdej chorobie, również w przypadku zaburzeń odżywiania kluczowe jest jak najwcześniejsza diagnoza problemu oraz podjęcie odpowiednich oddziaływań terapeutycznych. Długotrwale utrzymujące się nieprawidłowe zachowania żywieniowe są po wielu latach ich trwania bardzo trudne do zmiany. W przypadku anoreksji choroba staje się z biegiem lat ważną częścią tożsamości chorej osoby, a objawy organizują jej życie i stają się źródłem wielu ograniczeń.
Badania naukowe dotyczące skuteczności terapii w jadłowstręcie psychicznym wskazują, że najlepsze efekty terapii uzyskuje się w przypadku, gdy leczenie i terapię rozpoczęto w pierwszym roku trwania choroby (80% zdrowieje); gdy leczenie rozpoczęto po ponad roku trwania choroby ― tylko 50% terapii kończy się powodzeniem. W pozostałych przypadkach anoreksja staje się chorobą przewlekłą.
W Centrum CBT zajmujemy się leczeniem anoreksji i innych zaburzeń odżywiania. W procesie leczenia bazujemy ma współpracy specjalistów, w tym lekarza psychiatry oraz psychoterapeutów a także rodziny chorego.