Depresja endo i egzogenna

Depresja może mieć różne przyczyny. W literaturze można znaleźć dwa rodzaje tej choroby endogenną i egzogenną. W tym artykule wyjaśnimy jak je rozumieć.

W skrócie:

• Depresja endogenna to choroba, której przyczyny są wewnątrzpochodne, najczęściej pojawia się bez uchwytnej, dającej się zidentyfikować przyczyny;
• Depresja egzogenna jest wywołana w większości przez czynniki zewnętrzne jak np. stres, odrzucenie, doświadczanie i przeżywanie trudnych sytuacji, trauma;
• Objawy depresji endo i egzogennej są takie same;
• Bez względu na rodzaj depresji trzeba ją leczyć.

Depresja endogenna

Choć rozróżnienie tych dwóch rodzajów depresji stopniowo się zaciera, często nadal słyszymy ten rodzaj podziału. Zawsze istotne podczas badania psychiatrycznego jest sprawdzenie, czy pogorszenie stanu psychicznego pacjenta nie jest spowodowane jakimiś ciężkimi przeżyciami.

Depresja endogenna, czyli wewnątrzpochodna. Mówimy o niej wówczas, gdy nie ma widocznych przyczyn zewnętrznych, w postaci stresów, odrzucenia, doświadczenia trudnych sytuacji, a samopoczucie pacjenta jest złe. Doświadcza on silnych zaburzeń nastroju oraz myślenia, często popada w społeczną izolację.  W odróżnieniu od depresji egzogennej (zewnątrzpochodnej), depresja endogenna najczęściej pojawia się bez uchwytnej, dającej się zidentyfikować przyczyny.

Może wystąpić u osób wiodących zadowalające życie, wolne od zdarzeń, które w powszechnym odbiorze mogłyby nosić znamiona przykrych i traumatyzujących.

Dlatego też potocznie nazywa się tę depresją „depresją znikąd”.

Osoby te spotykają się wówczas z dużym niezrozumieniem ze strony otoczenia, które patrząc na życie chorego dziwią się skąd ten obniżony nastrój i niechęć do życia się bierze. Przecież wszystko mają. Niczego im do szczęścia nie potrzeba.

Depresja ta uwarunkowana jest biologicznie, powstaje wskutek nieprawidłowego funkcjonowania organizmu, głównie układu nerwowego i hormonalnego. Szczególnie obserwuje się zaburzenia w wydzielaniu neuroprzekaźników w obrębie zakończeń komórek nerwowych. Do tych neuroprzekaźników należą:

• serotonina – tzw. „hormon szczęścia”. Jego zbyt małą ilość w przestrzeni między synaptycznej (pomiędzy połączeniami dwóch komórek nerwowych, odpowiedzialnych za przekazywanie impulsów nerwowych) powoduje, depresję, zaburzenia łaknienia, obniżenie popędu seksualnego, zaburzenia snu oraz zwiększa wrażliwość na ból.
• noradrenalina – produkowana przez nadnercza – jej zadaniem jest mobilizowanie ciała i umysłu do działania. Jej zmniejszona ilość powoduje apatię i niechęć do wykonywania jakichkolwiek czynności.
• dopamina – hormon przyjemności. Wydzielana w ośrodkowym układzie nerwowym. Ma szczególne znaczenie dla tzw. układu nagrody.

Zaburzenia w wydzielaniu i gospodarce tychże neuroprzekaźników nie wywołane jakimikolwiek czynnikami zewnętrznymi (np. trudnościami w życiu pacjenta) wywołują depresją. Depresja ta trwa zazwyczaj bardzo długo. Niektórzy z pacjentów borykają się z nią przez lata.

Depresja egzogenna inaczej zewnątrzpochoda, reaktywna.

Najogólniej można powiedzieć, że do depresji egzogennej doprowadzają trudne sytuacje życiowe. To one, czynniki zewnętrzne,  powodują zaburzenia w gospodarce neuroprzekaźników, co wywołuje chorobę.

Nie jest możliwe podanie listy wszystkich konkretnych zdarzeń, które mogą doprowadzić do depresji reaktywnej. Wynika to z tego, że każdy człowiek jest inny i tak jak jedna osoba będzie w stanie funkcjonować po śmierci kogoś bliskiego, tak u innej takie przykre wydarzenie, może stać się przyczyną wystąpienia depresji egzogennej.

Wśród innych sklasyfikowanych w psychologii zdrowia stresorów mogących przyczynić się do tej choroby możemy wymienić:

• rozstanie się z partnerem;
• kłopoty finansowe;
• utratę pracy;
• konflikty w środowisku rodzinnym;
• nękanie przez otoczenie (takie zjawisko może wywoływać depresję reaktywną szczególnie w populacji dzieci i młodzieży);
• choroby (np. rozpoznanie u pacjenta jakiegoś schorzenia przewlekłego czy nowotworu);
• poważne zmiany życiowe (np. zmianę miejsca zamieszkania czy zmianę pracy);
• zostanie ofiarą napadu czy kradzieży;
• przejście na emeryturę (zwykle jest to odbierane jako pozytywne zdarzenie życiowe, mimo to u niektórych ludzi zakończenie aktywności zawodowej może prowadzić do znacznych problemów psychologicznych);
• udział w jakimś wypadku;
• trwanie w toksycznej relacji uczuciowej;

Dwa rodzaje depresji – porównanie

Objawy depresji endo i egzogennej są takie same, gdyż w efekcie wywołane przez zaburzenia gospodarki hormonalnej. Depresja endogenna trwa jednak znacznie dłużej niż egzogenna. Egzogenna ma również zdecydowanie łagodniejszy przebieg. Wynika to po pierwsze z tego, że po ustąpieniu działania czynnika stresowego (np. po zaprzestaniu nękania pacjenta przez otoczenie) czy też po uporaniu się pacjenta z danym zdarzeniem (np. po pogodzeniu się z rozstaniem z wieloletnim partnerem) objawy depresyjne mogą – nawet samoistnie – ustępować.

Oprócz tego, jak wskazuje sama nazwa tej postaci depresji, pierwotną przyczyną problemów pacjenta jest czynnik zewnętrzny, a nie zaburzenia funkcjonowania organizmu – a zazwyczaj łatwiej jest uporać się z sytuacjami życiowymi niż z nieprawidłowościami dotyczącymi układów neuroprzekaźnikowych w strukturach układu nerwowego.

Objawy depresji:

• apatia, znacznego przygnębienia,
• ograniczanie kontaktów społecznych,
• zachowania autoagresywne,
• zaburzenia koncentracji, uwagi, pamięci,
• zaburzenia snu i apetytu (pojawiać się może nadmierna senność lub bezsenność, a także wyjątkowo obniżony lub odwrotnie – wzmożony apetyt),
• myśli samobójcze (a w najcięższych sytuacjach nawet próby samobójcze),
• anhedonia (utraty możliwości odczuwania przyjemności),
• wzmożona drażliwość.

Leczenie obu tych rodzajów depresji polega na, jeśli to koniecznie, podaniu leków antydepresyjnych. W przypadku szczególnie depresji egzogennej wskazane jest podjęcie psychoterapii. Udowodnione naukowo efekty przynosi terapia behawioralno poznawcza.